Кафедра тарихы

1993-2019 жылдары кафедраны Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау саласының маманы, медицина ғылымдарының докторы, профессор Камалиев Мақсұт Әділханұлы басқарды. Көптеген заңнамалық, директивті және нормативтік құжаттарды құрастыруға қатысты.

Оның ғылыми жетекшілігімен 13 кандидаттық диссертация, 2 PhD диссертация және Берлин университетінде 1 Халықаралық қоғамдық денсаулық сақтау магистрі диссертациясы қорғалды.

Көптеген пәндер бойынша типтік оқу бағдарламаларының авторы. Отандық және шетелдік баспадағы 400-ден астам ғылыми, әдістемелік және оқу жұмыстарының авторы.

Шетелдік студенттер факультетінің деканы (1995-2000), Қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің директоры (2011-2016), Академиялық қызмет жөніндегі проректор (2016-2017) лауазымдарын қатар атқарды.

2019-2020 оқу жылында ректордың бұйрығымен жалпы гигиена және экология кафедрасы, Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау кафедрасы, АИТВ-инфекциясы курсы бар эпидемиология кафедрасы біріктірілді. Жаңа атауы – АИТВ инфекциясы бар эпидемиология және қоғамдық денсаулық кафедрасы болды. Ректордың бұйрығымен кафедра меңгерушісі болып м.ғ.к., доцент Зикриярова Санам Махсутжановна тағайындалды.

Кафедра 2020-2021 оқу жылында ректордың бұйрығымен жаңа кафедра – Қоғамдық денсаулық кафедрасы болып қайта құрылды, кафедра меңгерушісі болып м.ғ.к., қауымдастырылған профессор Нұрбақыт Ардақ Нұрбақытқызы тағайындалды.

2022 жылдың наурыз айында ректордың бұйрығымен кафедра меңгерушісі болып м.ғ. к. Кожекенова Жанат Асетовна тағайындалды.

31.08.2023 жылы ректордың № 423 бұйрығымен “Қоғамдық денсаулық” кафедрасы “Қоғамдық денсаулық сақтау” кафедрасы болып өзгертілді.

Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау кафедрасы

Кафедра 1935 жылы 1 ақпанда құрылды (Қазақ медициналық институтының 1935 жылғы 19 қаңтардағы №8 §9 бұйрығы бойынша) және құрылуының алғашқы жылдарында әлеуметтік гигиена кафедрасы деп аталды. 40-50 жылдары денсаулық сақтауды ұйымдастыру және медицина тарихы кафедрасы деп аталды. 1966 жылы медицина тарихы курсы бар әлеуметтік гигиена және денсаулық сақтауды ұйымдастыру кафедрасы болып өзгертілді. 1993-1998 жылдары – медицина тарихы курсы бар әлеуметтік медицина және денсаулық сақтауды басқару кафедрасы. 1999-2018 жж. кафедра Қоғамдық денсаулық сақтау деп аталды, ал 2018 ж. Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау кафедрасы болып өзгертілді.

Кафедра атауының өзгеруі және оны қайта құру ел дамуының белгілі бір тарихи кезеңдерінде қойылған міндеттерге жауап берді.

Кафедраның ұйымдастырушылық кезеңі мен қалыптасуы РСФКР Денсаулық сақтау халық комиссариатының Қазақстанға жұмыс істеуге бағытталған мамандарының қызметімен байланысты. Мұнда кафедраның бірінші меңгерушілерінің есімдерін атауға болады: Манзон С.А. – Прага медицина институтының түлегі, ол кафедраны 1935-1936 жылдары басқарды; Попов Н.И. – І Мәскеу мемлекеттік университетінің медицина факультетінің түлегі, ол 1936-1938 жылдары әлеуметтік гигиена бойынша доценттік курсты басқарды. Олар социалистік денсаулық сақтау принциптерін теориялық және практикалық әзірлеу міндеттерін сәтті орындады, стационарлардағы өзін-өзі есептеу мәселелерін, учаскелерді құру принциптерін, жұмысшылар мен ауыл еңбеккерлеріне медициналық-санитарлық қызмет көрсетуді зерттеді.

Ұлы Отан соғысы жылдарында кафедраның барлық назары майданды медициналық-санитарлық қамтамасыз ету және тылдық госпитальдарды өрістету, эвакуацияланған адамдарды қоса алғанда, халыққа медициналық-әлеуметтік қызмет көрсету мәселелеріне аударылды. 1941-1943 жылдары кафедраны Орал мемлекеттік университетінің медицина факультетінің түлегі Альфимов И.В. басқарды.

1943 жылдан 1949 жылға дейін кафедраны Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрі Чесноков С.А. лауазымды қоса атқару негізінде басқарды. Осы кезеңде кафедрада Сеньков Н.О. (кейіннен 1963-1971 жылдары – Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрі), Мировалева З.Г. (кейінірек Қазақ КСР Денсаулық сақтау министрлігінің жауапты қызметкері) сияқты тәжірибелі мамандар мен педагогтар сабақ берді. 1949 жылдан 1951 жылға дейін кафедраға Шкрадюк Г.Ф. басшылық етті.

1951 жылдан 1959 жылға дейін кафедраны медицина ғылымдарының кандидаты, доцент А.Н. Полянский басқарды. Осы кезеңде кафедрада 7 оқытушы жұмыс істеді, олардың ішінен Палкин Б. Н., Чокин А. Р. Медицина тарихы мәселелері бойынша кандидаттық диссертацияларын қорғады, кейінгі жылдары кафедраның ғылыми-практикалық мүдделеріне социалистік құрылыс идеологиясы жауап берді, олардың ішінде халықты жалпыға бірдей медициналық тексеру бойынша іс-шаралар ең ауқымды болды.

1959 жылы кафедраны Қазақ медицина институтының түлегі Самарин Р.И. басқарды, ол 1960-1963 жылдары Алматы мемлекеттік медицина институтының ректоры болды. Медицина ғылымдарының докторы, профессор Самариннің Р.И. жетекшілігімен 3 докторлық (Чернобров П.Н., Гонопольский М.Х., Чокин А.Р.) және 28 кандидаттық диссертация қорғалды. Осы жылдары Исмаилов Ш.М., Макатова В.А., Саятова А.С., Слажнева Т.И. кафедра жанындағы күндізгі аспирантураны тәмамдап, кандидаттық диссертацияларын қорғады, сырттай аспирантурадан кейін Петров П.П., Костенко Г.Р. медицина ғылымдарының кандидаты атанды, ізденушілер қатарында: ассистент Ильин И.В., ҚазСКР денсаулық сақтау министрлігінің қызметкерлері Иванова Н.И., Козырева Р.В., практикалық денсаулық сақтау қызметкерлері Индербиев М.Г., Душманов С.Х., Невель Н.Н. және т. б. болды.

1969 жылы кафедра құрамынан медицина тарихы дербес кафедра ретінде бөлініп, оған медицина ғылымдарының докторы (1967 ж.), профессор (1968 ж.) Чокин А.Р. басшы болып тағайындалды. Профессор Чокин А.Р. жетекшілігімен 2 докторлық (Душманов С.Х., Свиридова Л.Е.) және 9 кандидаттық (Шабдарбаева М.С., Ефремова Л.С., Жакупова М.А., Әбілқасымов Е.А., Анамбаев И.А. және т. б.) диссертациялар қорғалды. 1987 жылы профессор Самарин Р.И. зейнетке шыққаннан кейін екі кафедра қайтадан біреуіне біріктірілді, оның меңгерушісі профессор Чокин А.Р. болды.

1993-2019 жылдары кафедраны Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау саласының маманы, медицина ғылымдарының докторы, профессор Камалиев М.А. басқарды. Көптеген заңнамалық, директивті және нормативтік құжаттарды құрастыруға қатысты. Көптеген пәндер бойынша типтік оқу бағдарламаларының авторы. Оның ғылыми жетекшілігімен 13 кандидаттық диссертация, 2 PhD диссертация және Берлин университетінде 1 Халықаралық қоғамдық денсаулық сақтау магистрі диссертациясы қорғалды. Отандық және шетелдік баспадағы 400-ден астам ғылыми, әдістемелік және оқу жұмыстарының авторы. Шетелдік студенттер факультетінің деканы (1995-2000), Қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің директоры (2011-2016), Академиялық қызмет жөніндегі проректор (2016-2017) лауазымдарын қатар атқарды.

Жалпы гигиена және экология кафедрасы

 

Эксперименттік гигиена кафедрасы (кейінірек жалпы гигиена) – ҚазҰМУ-дегі 1930 жылы ақпанда құрылңған ең көне кафедралардың бірі.

Кафедраның алғашқы меңгерушісі доцент Борис Иванович Ильин-Какуев (1931-1932) болды, содан кейін конкурс бойынша Қазақстандағы санитарлық қызметті ұйымдастырушылардың бірі Николай Николаевич Попов (1932-1948) сайланды.

Соғыстан кейінгі жылдары кафедрада ғылыми зерттеулер келесі бағыттар бойынша жүргізілді: қалаларды жоспарлау және сауықтыру, ауылды сумен жабдықтауды ұйымдастыру, жаңа өндірістік орталықтарды жоспарлау, ауыл гигиенасы. Қазақстандағы түсті металлургия кәсіпорындарының өнеркәсіптік сарқынды суларын зерттеу бойынша ірі зерттеулер жүргізілді. Осы кезеңде (1948-1968 жж.) кафедраны м.ғ.д., профессор, ғылымның еңбек сіңірген қайраткері Иван Сергеевич Корякин басқарды.

1968 жылы кафедра меңгерушісі болып профессор И.С. Корякиннің алғашқы аспиранттарының бірі – м.ғ.д., профессор Файзи Ахметұлы Дауылбаев тағайындалды. Ф.А. Дауылбаевтың басшылығымен Республикада сумен жабдықтауды сауықтыру, әсіресе ауыл тұрғындары арасында асқазан-ішек ауруларын, кариесті, флюороздың алдын алу тәсілдері әзірленді; түсті металлургия кәсіпорындарында сарқынды суларды залалсыздандыру және пайдалану жөніндегі іс-шараларды енгізудің тиімділігіне бағалау жүргізілді.

1980 жылы жаңа меңгеруші, м.ғ.д., профессор Қази Рахымжанұлы Амриннің келуімен кафедрада қоршаған ортаны қорғау, адамның тіршілік ету ортасының сапасын болжау және қоршаған ортаның өзгеруімен байланысты аурулардың деңгейі, ағзаның зиянды факторлардың әсеріне жауап реакциясының бағалау көрсеткіштерін әзірлеу сынды жаңа ғылыми бағыттар дами бастады. 1994 жылы кафедра «Жалпы гигиена» және «Медициналық экология» болып 2 кафедраға бөлінді, оларды тиісінше м.ғ.д. М.А. Шортанбаева және м.ғ д. М.Н. Омарова басқарды.

1995 жылы бұл кафедралар «Медициналық экология» ғылыми-проблемалық зертханасымен «Гигиена» бірыңғай ғылыми-оқу бірлестігіне (ҒОБ) біріктіріліп, оның жетекшісі м.ғ.д., профессор Үсен Исмаилұлы Кенесариев болды. 1999 жылы «Гигиена» ҒОБ жалпы гигиена және экология кафедрасы болып өзгертілді.

Профессор У.И. Кенесариевтің жетекшілігімен жүргізілген ғылыми зерттеулер маңызды экологиялық проблемаларға – қоршаған ортаны, халықтың денсаулығын қорғау және ҚР экологиялық қолайсыз өңірлеріндегі аурулардың алдын алу жөніндегі іс-шаралардың сенімділігі мен гигиеналық тиімділігін арттыруға арналды. Кафедрада ғылыми бағдарламалар аясында профессор У.И. Кенесариевтің жетекшілігімен 8 докторлық және 32 кандидаттық диссертация, 8 магистрлік жұмыс орындалды.

Кафедрада білім және ғылым министрлігінің, Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің, Денсаулық сақтау министрлігінің, Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің тапсырысы бойынша 9 ғылыми-зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ) орындалды. БҰҰ-ның Қазақстан Республикасындағы өкілдігімен, халықаралық мұнай-газ компанияларымен және басқа да жеке және мемлекеттік кәсіпорындармен бірлесіп бірқатар өзекті халықаралық ғылыми жобалар мен бағдарламалар іске асырылды.

Кафедра қызметкерлері Швейцарияда, Англияда, АҚШ-та, Египетте, Израильде, Италияда, Испанияда және ТМД елдерінде ғылыми баяндамалар жасады және тағылымдамадан өтті. Барлық деңгейдегі конференцияларға, симпозиумдар мен семинарларға, сондай-ақ халықаралық және республикалық деңгейдегі тұрақты жұмыс істейтін әртүрлі комитеттердің, кеңестердің, қауымдастықтардың, академиялардың жұмысына (мүшелігіне) тұрақты түрде қатысады. 2011-2017 жылдары кафедрада халық денсаулығына төнетін қауіпті бағалау бойынша мамандандырылған зертхана жұмыс істеді, оны құруды ҚазҰМУ Ғылыми кеңесі мақұлдады (29.03. 2011 ж. № 7 хаттама).

2017 жылдан 2019 жылға дейін кафедра меңгерушісі PhD Кенесары Динара Үсенқызы болды. Д.У. Кенесарының қатысуымен ұлттық және халықаралық деңгейдегі 10-нан астам ғылыми-зерттеу жұмыстары мен жобалары орындалды. Ол 40-тан астам ғылыми-әдістемелік жарияланымдардың, оның ішінде ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі бекіткен химиялық факторлардан халықтың денсаулығына төнетін қатерлерді экономикалық бағалау және басқару жөніндегі әдістемелік ұсынымдардың, «Медициналық экология» оқу құралының авторы, 2 магистрлік жұмыстың жетекшісі.